Kary umowne w umowach – o czym warto wiedzieć

Karę umowną zastrzega się, na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, bez względu na to, czy świadczenie miało polegać na działaniu, czy też zaniechaniu. Zatem jest to obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej w przypadku niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy.

Wpisując w umowie klauzulę kary umownej należy pamiętać, że jeśli w umowie nie zastrzeżemy możliwości dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej wyłączamy sobie taką możliwość na przyszłość

Praktyczne zastosowanie kar umownych dotyczy w szczególności umów stosowanych w obrocie gospodarczym. Kara umowna pełni dwie funkcje – wyrównawczą (kompensacyjną) – pozwala bowiem dochodzić wierzycielowi wyrównania poniesionej szkody bez konieczności wykazywania jej wysokości oraz – zabezpieczającą (prewencyjną) – ponieważ jej zadaniem jest zabezpieczenie wykonania zobowiązania. Przy tej okazji, należy podkreślić, że jeżeli dłużnik popadł w zwłokę, zastrzeżenie w umowie kary nie ma wpływu na przysługujące wierzycielowi roszczenie o wykonanie zobowiązania. Kara umowna powinna być wyrażona w pieniądzu.

Jeśli w umowie zastrzeżemy, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania druga strona będzie zobowiązana do innego świadczenia niż pieniężne, wówczas taki zastrzeżenie nie będzie karą umowną! Wpisując do umowy klauzulę dotyczącą kary umownej pamiętajmy, pomimo że kara umowna występuje wyłącznie pod postacią określonej kwoty, niekoniecznie musi to oznaczać, że zastrzegając ją, musimy ustalić jednocześnie jej wysokość. Możemy wskazać przykładowo określony procent wartości całego lub części świadczenia.

W praktyce strony stosują np. zapisy o treści:

„W przypadku niedotrzymania terminu w wykonaniu dzieła, zamawiający jest uprawniony do dochodzenia od wykonawcy zapłaty kary umownej w wysokości ______PLN za każdy dzień opóźnienia/zwłoki.”

„W przypadku opóźnienia/zwłoki w wykonaniu dzieła względem terminów wskazanych w umowie, wykonawca zapłaci na rzecz zamawiającego karę umowną w wysokości ___% wynagrodzenia, o którym mowa w § _____ umowy, za każdy dzień opóźnienia.”

W umowie należy precyzyjnie określić rodzaje niewykonania zobowiązania, z którym będzie się łączyć obowiązek zapłaty kary umownej.

W przypadku zastrzeżenia kary umownej jedynie do części niewykonania zobowiązania, to w pozostałym zakresie zastosowanie będą miały przepisy ogólne kodeksu cywilnego tj. w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika. Pamiętajmy, że nie możemy w umowie wyłączyć uprawnienia drugiej strony do żądania obniżenia kary umownej, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane oraz gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Takie zastrzeżenia będą bezskuteczne! Wpisując w umowie klauzulę kary umownej należy pamiętać, że jeśli w umowie nie zastrzeżemy możliwości dochodzenia odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary umownej wyłączamy sobie taką możliwość na przyszłość np. w sytuacji gdy rzeczywista szkoda przewyższa wysokość zastrzeżonej w umowie kary.

W praktyce stosuje się przykładowo zapisy o treści: „Zastrzeżona kara umowna nie wyłącza możliwości dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych, przewyższającego zastrzeżoną karę umowną”. Zasadą ugruntowaną w orzecznictwie jest brak możliwości kumulowania w umowie kary umownej na przykład za zwłokę w wykonaniu zobowiązania i kary umownej za niewykonanie zobowiązania, albowiem jeżeli zobowiązanie nie zostało wykonane, to wydaje się być logiczne, że nie mogła nastąpić zwłoka w jego wykonaniu. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy, jest różnie oceniane przez sądy. W praktyce w umowach pojawiają się przykładowo zapisy o treści: „W przypadku odstąpienia od umowy którejkolwiek ze stron z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi druga strona, strona odstępująca może domagać się zapłaty kary umownej w wysokości _____ PLN.”

Przedawnienie roszczenia o zapłatę kary umownej następuje w terminach, w których przedawnia się roszczenie odszkodowawcze wynikające z danego stosunku prawnego, przykładowo zastrzeżona kara umowna w umowie o dzieło przedawnia w terminie 2 lat od dnia oddania dzieła lub od dnia, w którym dzieło miało być oddane zgodnie z umową.

kary umowne zgodnie z zamysłem ustawodawcy zastrzega się wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego

Kary umowne w praktyce

Należy pamiętać również o bardzo ważnym aspekcie – kary umowne zgodnie z zamysłem ustawodawcy zastrzega się wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego, zatem nie można zastrzec w umowie, że kontrahent zapłaci karę umowną w określonej wysokości jeżeli nie wpłaci na czas wynagrodzenia. Potwierdził to w swoim orzeczeniu z roku 2005 Sąd Najwyższy, stwierdzając w uzasadnieniu tegoż orzeczenia, że zastrzeżenie kar umownych przy świadczeniach pieniężnych stoi jawnie w sprzeczności z zapisem Kodeksu cywilnego, zatem postanowienie takie jest bezwzględnie nieważne.

Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu uważasz, że może on pomóc innym osobom, mamy prośbę o jego udostępnienie, co na pewno będzie dla nas stanowiło zdecydowaną motywację do dalszego rozwoju tego miejsca…

Spodobał Ci się nasz artykuł? Przeczytaj podobne wpisy