Jedną z podstawowych wolności osobistych każdego z nas jest nienaruszalność mieszkania, swojego własnego centrum życiowego. Znajduje to potwierdzenie we wszelkich zespołach przepisów prawnych od cywilnego po karne, z prawem międzynarodowym włącznie. A kodeks cywilny wręcz dosłownie wymienia w artykule 23. wśród przykładów dóbr osobistych właśnie nietykalność mieszkania. Każdy ma prawo do tego, aby nie był niepokojony naruszeniem nietykalności mieszkania, spokoju, prywatności, wypoczynku, zachowania zdrowia psychicznego oraz fizycznego, jak i poczucia bezpieczeństwa. Każdy zasługuje na własność, która daje człowiekowi poczucie bezpiecznego życia. Jego mieszkania, które jest azylem.
Liczni interpretatorzy zajmujący się wykładnią i doktryną prawa dyskutują, na czym szczegółowo polega nienaruszalność mieszkania oraz naruszenie dobra osobistego. Kłopot w tym, że żadne prawo nieruchomościowe nie jest w stanie wymienić wszystkich postaci nietykalności mieszkania, a tym samym ograniczyć katalogu tego naruszenia. Każde naruszenie musi być zatem rozpatrywane indywidualnie. Najzwięźlej poradził sobie z tym Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 29 października 2013 r. (sygnatura akt VI ACa 423/13) wyrażając ogólnie, że dochodzi do naruszenia nietykalności mieszkania wówczas, gdy pojawia się działanie, w którego efekcie odbiera nam się poczucie spokoju i bezpieczeństwa w naszym domu.
Nasze prawa gdy ktoś nas nachodzi
Nasze prawo do nienaruszalności mieszkania, z tytułu posiadania domu, obejmuje nie tylko część mieszkalną, ale również mówi o pozostałych pomieszczeniach mieszkalnych tej nieruchomości, m.in. strych, piwnicę, garaż czy obejście położone w granicach nieruchomości gruntowej poza naszym budynkiem. Nikt – poza organami państwowymi w solidnie uzasadnionych przypadkach umocowanych prawem – nie ma prawa wejść ani przebywać na naszym terenie. W razie odmowy opuszczenia mieszkania przez osobę niepożądaną, mamy prawo ją wyprosić lub wezwać w tym celu policję, gdyż mamy do czynienia z naruszeniem dobra osobistego. Warto powtórzyć za art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, mieszkania i swojej korespondencji. Niedopuszczalne jest ingerowanie władzy publicznej w naruszanie nietykalności mieszkania oraz naruszenie dóbr osobistych, z wyjątkiem przypadków przewidzianych ustawą i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie biorąc pod uwagę bezpieczeństwo państwowe, publiczne czy dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności.
Przeszukanie mieszkania
Przeszukanie jest czynnością procesową, której celem jest poszukiwanie oraz pozyskiwanie dowodów dla potrzeb toczącego się procesu karnego . Polega ono na przeprowadzeniu przez organ procesowy czynności procesowych zmierzających do wykrycia i pozyskania dla celów dowodowych odpowiednich środków bądź faktów dowodowych. Przeszukania mieszkania czy też na przykład bagażu można dokonać tylko w celu odnalezienia dokumentów stanowiących dowód w sprawie bądź też odnalezienia i doprowadzenia osoby podejrzanej. Przypadek, gdzie z istoty przestępstwa wynika brak przesłanek do przeprowadzenia przeszukania jest nadużyciem procesowym. Nieuzasadnione naruszenie sfery prywatności stanowi przestępstwo określone w przepisach prawa karnego materialnego. Kodeks postępowania karnego wskazuje także na porę, kiedy prawo do prywatności może zostać naruszone, a więc w jakich godzinach możliwe jest dokonanie przeszukania. Aby przeszukanie dało gwarancję osiągnięcia zamierzonego celu musi być przeprowadzone we właściwym czasie – nie za wcześnie, nie za późno. Mieszkanie, lokal lub inne zamknięte pomieszczenie można przeszukiwać tylko w godzinach od 06:00 do 22:00, a więc w dzień. W porze nocnej przeszukanie dopuszczalne jest jedynie w sytuacjach niecierpiących zwłoki a za takie uważa się obawę ucieczki bądź zniszczenia dowodów.
Kurator też może wejść
Wpuścić do mieszkania musimy także osoby działające z upoważnienia sądów rodzinnych, przed którymi toczy się postępowanie w sprawie nieletniego mieszkającego w naszym domu. Funkcjonariusz sprawdzi podczas nich warunki, w których mieszka nieletni.
Czy muszę otwierać drzwi inkasentowi?
Co do zasady pracownicy dostawcy mediów nie mogą wejść do naszego mieszkania. Naszą decyzję o odmowie wpuszczenia do domu na przykład inkasenta powinna jednak poprzedzać wnikliwa analiza postanowień poszczególnych umów. Nierzadko firmy dostarczające prąd lub gaz mogły zastrzec w nich swobodę dostępu pracowników do określonych elementów urządzeń. W takich sytuacjach, gdy odmówimy otworzenia drzwi, to może się okazać, że dostawca złoży oświadczenie o rozwiązaniu umowy, a w konsekwencji dostęp mediów zostanie odcięty.
Pamiętajmy jednak, że przed wejściem do mieszkania pracownik dostawcy mediów lub inkasent musi pokazać ważną legitymację.
Relacje sąsiedzkie – droga konieczna
Bywa także, że z braku zrozumienia właściciel nie chce udostępnić kawałka gruntu, by umożliwić sąsiadowi dojazd do domu, czyli tzw. służebność drogi koniecznej. Sprzeciw i nierzadko działanie na szkodę sąsiada może zostać uznany jako naruszenie nietykalności mieszkania.
A co z komornikiem?
Wbrew woli dłużnika do jego domu może wejść Komornik Sądowy, który posiada tytuł wykonawczy.
Komornik Sądowy w pierwszej kolejności prowadzi egzekucję z rachunku bankowego i różnego rodzaju świadczeń pieniężnych, ale ma także prawo zająć również ruchomości dłużnika takie jak samochód, rower czy skuter albo wyposażenie mieszkania.
Komornik Sądowy zgodnie z art. 814 Kodeksu postępowania cywilnego ma prawo wejść do lokalu również pod nieobecność dłużnika, jeśli cel egzekucji tego wymaga i może zarządzić otwarcie zarówno mieszkania jak i innych pomieszczeń i schowków np. garażu czy piwnicy. Ten sam przepis upoważnia również Komornika do przeszukania odzieży dłużnika lub osoby trzeciej, jeśli podczas wykonywania czynności egzekucyjnych dojdzie do podejrzenia, że dłużnik coś ukrywa przy sobie lub oddał osobie trzeciej do ukrycia.
Należy mieć na uwadze, że każde działanie Komornika musi być zgodne z przepisami prawa, a w razie wątpliwości, co do prawidłowego przeprowadzenia czynności przez Komornika, mamy możliwość złożenia na niego skargi, którą należy złożyć w terminie 7 dni od czasu przeprowadzenia danej czynności,
Coraz częściej sądy zajmują się sprawami, w których lokatorzy mieszkań lub domów nie mogą się porozumieć, a interwencje policji nie prowadzą do rozwiązania sporu lub powstrzymania od złośliwych działań dokuczliwej strony. Nierzadko także dochodzi do naruszenia prywatności oraz nietykalności mieszkania. Wtedy należy po prostu zebrać mocne dowody na potwierdzenie wystąpienia takich naruszeń i udać się do adwokata.
Wolność człowieka i prawo do prywatności
Nienaruszalność mieszkania jest także wolnością człowieka i, zgodnie z art. 47 Konstytucji RP, jest związana z prawem do prywatności. Nasze mieszkanie służy nam przede wszystkim do odpoczynku, wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa wynikającym z posiadania własnego azylu. Każdy z nas ma prawo m.in. do ciszy, spokojnego snu, realizacji swoich pasji na przykład kulinarnych czy muzycznych. Jednakże nie mogą one naruszać prawa lub poczucia komfortu naszych sąsiadów. Wszelkie nocne imprezy, ukryte kamery, podglądactwo, podsłuchy, hałasy, drażniące zapachy, zanieczyszczanie powietrza, głośne słuchanie telewizji, kłótnie, ciągłe używanie głośnych sprzętów, odgłosy miłosnych uniesień, trzaskanie drzwiami, szczekanie psa czy krzyki dzieci sąsiadów mogą być podstawą do wytoczenia powództwa.
Adwokat, Partner zarządzający kancelarią Dowlegal. Wieloletni praktyk. Doradca zarządów wielu spółek, w tym spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych. Pasjonat ochrony interesów członków zarządu (czasem jednak stający po drugiej stronie) oraz właścicieli działalności gospodarczych, który stoi na stanowisku, że priorytetem dla każdego przedsiębiorcy powinna być konieczność ochrony tak interesu spółki, którą zarządza, jak też, a może przede wszystkim, interesu osobistego.
