Akty prawne zastępujące regulacje w stanach nadzwyczajnych:
Nie można nie ulec wrażeniu, że tym samym celom co regulacje jednego z trzech stanów nadzwyczajnych ma służyć zmieniająca szereg aktów prawnych, ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374)
Artykuł 25 tej ustawy dokonuje zmian w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 ze zm.). Zgodnie z brzmieniem znowelizowanej ustawy art. 46a stanowi, iż „w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemiologicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewodów zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego oraz rodzaj stosowanych rozwiązań – w zakresie określonym w art. 46b”
Przywołany wyżej art. 46b stanowi, że, w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 46a, można ustanowić ograniczenia, obowiązki i nakazy, o których mowa w art. 46 ust. 4 oraz czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców.
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 46b pkt 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych Rada Ministrów posiada uprawnienie do uregulowania w rozporządzeniu wyłącznie czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców. W samej ustawie nie wspomniano o możliwości wprowadzenia rozporządzeniem całkowitego zakazu prowadzenia działalności. W świetle tak sformułowanej treści ustawy prowadzenie działalności w stanie epidemii należy uznać za możliwe, a ograniczeniu w rozporządzeniu podlegać może wyłącznie zakres jej prowadzenia. Wynika z tego, że Rada Ministrów nie posiadała uprawnienia do wprowadzenia rozporządzeniem generalnego zakazu prowadzenia określonych działalności.
Pomimo to, działając w tym zakresie poza granicami upoważnienia ustawowego, Rada Ministrów w § 9 pkt 1 rozporządzenia wskazała, że czasowe ograniczenie polegać będzie na całkowitym zakazie prowadzenia opisanych w rozporządzeniu działalności. Należy zatem uznać, że wskazany § 9 pkt 1 rozporządzenia został wydany z naruszeniem art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych. W konsekwencji narusza on także art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Wykroczenie poza materię określoną w delegacji ustawowej powoduje, że rozporządzenie w tym zakresie nie znajduje oparcia w ustawie i przyjmuje naturę rozporządzenia samoistnego, którego Konstytucja RP nie dopuszcza.
Stanowi to jednocześnie naruszenie art. 22 Konstytucji („Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”) oraz naruszeniu art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, wskazującym warunki ograniczenia w zakresie korzystania z praw i wolności w postaci regulacji ustawowej. Wymieniony § 9 pkt 1 rozporządzenia nie został zatem wydany w celu wykonania ustawy, ta bowiem uprawnia Radę Ministrów wyłącznie do czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców. W ramach tak określonego upoważnienia można więc było wskazać jedynie sposób, w jakim zakresie prowadzenie działalności podlega ograniczeniom. W związku z powyższym wprowadzenie generalnego zakazu prowadzenia działalności przez przedsiębiorców, których działalność została objęta rozporządzeniem należy uznać za niedopuszczalne.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374) nie przewiduje trybu dochodzenia roszczeń odszkodowawczych dla przedsiębiorców – wydaje się być to podstawą do stwierdzenia niekonstytucyjności tego aktu ze względu na naruszenie zasad równości określonych w art. 31 Konstytucji. Brak wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji powoduje, że co do zasady przedsiębiorca będzie musiał dochodzić roszczeń odszkodowawczych od Skarbu Państwa bezpośrednio przed sądem, na zasadach ogólnych.