W dzisiejszym artykule praktycy kancelarii opiszą instytucję zastawu na udziałach. Odpowiadamy zatem na pytanie „jak ustanowić skuteczne zabezpieczenie na udziałach kontrahenta…?”

Niestety nierzadko zdarza się, że nasz kontrahent spóźnia się z wykonaniem zobowiązania na czas, czy nawet opóźnia się z zapłatą.

Ustawodawca, dlatego też przewidział kilka sposóbów z jakich mogą korzystać przedsiębiorcy, aby zabezpieczyć swoje interesy. Jednym ze sposobów zabezpieczenia jest zastaw (zastaw zwykły i zastaw rejestrowy).

Co to jest zastaw?

Zastaw jest to ograniczone prawo rzeczowe, które może być także sposobem zabezpieczenia wierzytelności. Przedmiotem takiego zabezpieczenia mogą być zarówno rzeczy ruchome jak i prawa zbywalne. Rzeczy ruchome są to przedmioty materialne, które dzięki temu, że są wyodrębnione mogą samodzielnie występować w obrocie. W doktrynie utarło się stanowisko, że rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością, a co można przenieść. Udział w sp. z o.o. jest prawem zbywalnym zatem również taki udział może być przedmiotem zastawu, co opisujemy poniżej.

Jeśli chcemy zagłębić się w tematykę zastawu, należy mieć na uwadze, iż czym innym jest zastaw zwykły, a czym innym zastaw rejestrowy. Wybierając sposób zabezpieczenia udziałów trzeba doskmonale wiedzieć jakie są pomiędzy nimi różnice i który w danej sytuacji będzie dla nas korzystniejszy i pełniej nas zabezpieczy przed niesumiennym i niezbyt solidnym kontrahentem.

Główne cechy zastawu zwykłego:

• instytucja ta uregulowana została w Kodeksie cywilnym;
• może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych oraz na prawach zbywalnych np. udziałach, akcjach;
• akcesoryjność – w momencie zaspokojenia wierzyciela zastaw upada – od istnienia wierzytelności zależy istnienie zastawu;
• może być umowny (powstaje na podstawie umowy w momencie wydania rzeczy wierzycielowi, a zatem jest to umowa realna), bądź ustawowy (powstaje z mocy samego prawa, gdy przepis szczególny tak stanowi);
• warunki: 307 § 3 kc – zasadą jest forma pisemna z datą pewną ad eventum (dla wywołania szczególnych skutków prawnych); w przypadku zastawu na udziałach w spółce z o.o. wymagana jest forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi;
• jeżeli dłużnik nie wywiąże się z zobowiązania wierzyciel może dochodzić zapokojenia na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym tzn. musi uzyskać tytuł wykonawczy, a następnie na podstawie tytułu wykonawczego złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikowi.

Główne cechy zastawu rejestrowego:

• zastaw rejestrowy uregulowany jest w ustawie z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów;
• przedmiot zastawu może być pozostawiony w posiadaniu zastawcy, czyli dłużnika;
• warunki: 3 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów – umowa w formie pisemnej pomiędzy osobą uprawnioną do rozporządzania udziałem a zastawnikiem (wierzycielem) i uzyskanie wpisu w rejestrze zastawów – WAŻNE!!! Wpis ma charakter konstytutywny (kształtujący dane prawo) co oznacza, że dopiero od momentu dokonania wpisu możliwe jest powoływanie się na istnienie tego prawa;
• zaleta zastawu rejestrowego na udziałach w sp. z o.o. – 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów przewiduje możliwość przejęcia tych udziałów na własność przez zastawnika, bez konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W ten sposób wierzyciel czuje się zabezpieczony, natomiast dłużnika (zastawcę) mobilizuje to do spełnienia zobowiązania w jak najlepszy sposób;
• WAŻNE!!! Aby skorzystać z uprawnień wynikających z art. 22 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów należy taki zapis/zastrzeżenie zawrzeć w umowie!!!
• forma zgody spółki z o.o. na ustanowienie przez wspólnika zastawu rejestrowego na udziałach – dominujące stanowsiko: do wyrażenia zgody przez spółkę wystarczy forma pisemna (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r., III CZP 130/08, OSNC 2009/12/159, LEX nr 470707).

Zastaw zwykły a zastaw rejestrowy – podsumowanie

Żebyśmy mogli w pełni zrozumieć te dwa sposoby zabezpieczenia oraz je porównać zamieszczamy tabelę.

Problematyka związana z ustanowieniem zastawu zwykłego i zestawu rejestrowego na udziałach:

1. Ustanowienie zastawu na udziałach nie równa się automatyczne pozbawienie prawa głosu wspólnika z zastawionych udziałów
2. Jest ważne, aby o tym pamiętać, ponieważ samo ustanowienie zastawu na udziałach nie będzie gwarantowało zastawnikowi prawa głosu. Aby mógł jednak z takiego prawa korzystać winna to przewidywać umowa spółki, z której wprost wynika możliwość wykonywania prawa głosu przez zastawnika.
3. Wskutek zawarcia umowy zastawniczej zastawnik nie zyskuje legitymacji do zaskarżania uchwał, natomiast wspólnik, który obciążył udziały takiej legitymacji nie traci.
4. Oczywiście, istnieje możliwość, aby zastawnik był legitymowany do zaskarżania uchwał, jednakże tylko wtedy gdy wykonuje prawo głosu. W takiej sytuacji będzie miał prawo do zaskarżenia uchwał mając na uwadze, że prawo do zaskarżania uchwał związane jest z prawem do głosowania.
5. Co do zasady dywidendę należy wypłacić wspólnikowi, który obciążył swoje udziały.
6. Warto pamiętać, że dywidenda należy się wspólnikowi, a nie zastawnikowi. Formułując umowę zastawniczą należy pamiętać, aby dokładnie określić komu będzie wypłacana dywidenda, bowiem wierzycielowi (zastawnikowi) dywidenda będzie się należała, ale tylko wtedy gdy będzie to wynikało z umowy pomiędzy zastawcą a zastawnikiem.
7. Zbycie udziałów obciążonych zastawem -> zastaw nie wygasa
8. Co do zasady zbycie udziałów obciążonych zastawem zwykłym jest możliwe. Warto jednak pamiętać, iż w przypadku zastawu rejestrowego zbycie takich udziałów może być wyłączone. Jeśli ktoś wbrem zakazowi zbyje udziały to taka umowa objęta będzie sankcją nieważności. Nabywca może wybronić się tylko wtedy gdy wykaże, że o zastawie rejestrowych nie wiedział i nie mógł wiedzieć o zakazie zbywania udziałów.

WSKAZÓWKA -> Ustanowienie zastawu na udziałach nie pozbawia praw wspólnika, który je obciążył, a jedynie w pewnych przypadkach ogranicza. Z tego też względu mając na uwadze przepis art. 187 § 2 ksh konstruując umowę spółki należy pamiętać, aby znalazły się takie zapisy i regulacje, które wprost będą przyznawały zastawnikowi (wierzycielowi) pewne uprawnienia np. jak prawo głosu, czy prawo dywidendy.

Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu uważasz, że może on pomóc innym osobom, mamy prośbę o jego udostępnienie, co na pewno będzie dla nas stanowiło zdecydowaną motywację do dalszego rozwoju tego miejsca…

Spodobał Ci się nasz artykuł? Przeczytaj podobne wpisy