Likwidacja spółki – Czy wszyscy wspólnicy muszą wyrazić na nią zgodę? Jak stanowi prawo?

Najczęstszym w praktyce sposobem rozwiązania spółki jest podjęcie w tym zakresie uchwały przez wspólników w trybie art. 230 pkt 2 k.s.h. Problem pojawia się w sytuacji, w której jeden lub kilku ze wspólników nie wyrażają na to zgody, wówczas zastosowanie będą miały inne przepisy prawa spółek.

Otóż, w myśl art. 246 § 1 k.s.h. uchwała o rozwiązaniu spółki jest uchwałą wymagającą szczególnej większości głosów, a zatem powinna zapaść większością 2/3 głosów. Sama umowa spółki może oczywiście przewidywać inną większość, co jednak nie zmienia faktu, że wielkość ta nie może być mniej surowa (art. 246 § 1 zd. 3 k.s.h.).

Z pomocą przychodzi wówczas art. 271 pkt 1 k.s.h. zgodnie z którym sąd może orzec wyrokiem o rozwiązaniu spółki. Należy jednak pamiętać, że, aby temu stało się zadość, muszą  zaistnieć ściśle określone przesłanki do rozwiązania spółki. Mianowicie, z takim żądaniem do sądu może wystąpić wspólnik lub członek organu spółki w sytuacji, gdy osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe, albo zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki.

Takie powództwo o rozwiązanie spółki przez sąd wytacza się przed sąd gospodarczy właściwy dla siedziby spółki. W zależności od wartości przedmiotu sporu będzie to albo sąd rejonowy (wartość przedmiotu sporu poniżej 75 tys. zł) albo sąd okręgowy (wartość przedmiotu sporu powyżej 75 tys. zł). Warto jednak pamiętać, że sąd nie zawsze taką spółkę rozwiąże. Przykładowo, nie zostanie rozwiązana dobrze prosperująca spółka ze względu na złe traktowanie jednego wspólnika (w tym miejscu pisaliśmy o rozwiązaniu spółki w przypadku konfliktu wspólników: https://dowlegal.pl/konflikt-wspolnikow-jako-powod-rozwiazania-spolki-z-o-o/), ponieważ byłoby to niekorzystne dla obrotu gospodarczego. W takim przypadku właściwsze byłoby po prostu zbycie udziałów przez wspólnika.  W sytuacji, gdy pozew jest składany przez wspólnika/wspólników należy pozwać spółkę, reprezentowaną w postępowaniu przez zarząd. Jeżeli natomiast to zarząd pozywa spółkę, wówczas jest ona reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego przez zgromadzenie wspólników.

Przesłanki pozwalające wystąpić z żądaniem rozwiązania spółki przez sąd mają kluczowe znaczenie, ponieważ sąd będzie dążył do zapewnienia dalszego funkcjonowania spółki na rynku. Zatem przesłanki rzeczywiście muszą realnie zaistnieć. Jeżeli chodzi o brak możliwości osiągnięcia celu spółki, taka przesłanka została wskazana przez ustawodawcę, ze względu na to, że cel jest elementem konstytutywnym spółki. Stanowi on podstawę jej istnienia, a więc jego odpadnięcie jak gdyby przesądza o braku sensu istnienia takiej spółki. Co prawda, ten brak celu nie może być traktowany subiektywnie. Nie wystarczy przekonanie wspólnika, że celu spółki nie da się osiągnąć.

Orzecznictwo i doktryna wskazują, że niemożność osiągnięcia celu musi być obiektywna i trwała. Musi również dotyczyć wszystkich celów spółki. Tu pojawia się problem w sytuacji, w której w umowie spółki cele zostały określone w sposób ogólny, nieprecyzyjny. Trudne będzie wówczas wykazanie zajścia tej przesłanki. Jeżeli chodzi o źródło braku możliwości osiągnięcia celu, to może być ono zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne. W swoich wyrokach Sąd Najwyższy wskazał, że taką wewnętrzną przyczyną może być trwały, poważny konflikt między wspólnikami, który uniemożliwia im porozumienie przy prowadzeniu spraw spółki (IV CSK 228/12, IV CSK 20/08).

Należy pamiętać jednak, że jest to przesłanka bardzo cenna i to, co w sytuacji jednego przedsiębiorstwa sąd uzna za wystarczające do rozwiązania spółki, to w innym przypadku może być przez sąd osądzone odmiennie. Sąd nie stosuje tutaj analogii. Odnośnie przyczyn zewnętrznych kolidujących z osiągnięciem przez spółkę celu w orzecznictwie wskazuje się najczęściej następujące przyczyny:

• spółka została założona w celu prowadzenia działalności koncesjonalnej, a koncesji nie przyznano lub cofnięto;
• wynalazek, z którego spółka miała korzystać w celu prowadzenia działalności gospodarczej, został opatentowany przez innego przedsiębiorcę (jeżeli jednak spółka może korzystać z jakiegoś zamiennika lub sprowadzać z innego miejsca, taki powód nie będzie dla sądu wystarczający);
• przedmiot działalności spółki wiąże się z surowcami, które wyczerpały się lub zostały na nie wprowadzone zaporowe cła;
• spółka nie dysponuje odpowiednim kapitałem, a nie ma możliwości pozyskania go w żaden inny sposób.

Kolejną przesłanką, na którą można się powoływać przed sądem w celu rozwiązania spółki przez sąd w przypadku braku zgody wspólnika/wspólników są inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki. Tutaj najczęściej wskazuje się właśnie konflikt między wspólnikami, ale nie tak zaawansowany, że uniemożliwia osiągnięcie celu przez spółkę (wtedy miałaby zastosowanie przesłanka opisywana powyżej), jednakże na tyle znaczący, że słuszne będzie rozwiązanie takiej spółki. Mimo, że kapitał ma podstawowe znaczenie w funkcjonowaniu spółki, to jednak dobre stosunki między wspólnikami mają również charakter doniosły. Z praktyki sądu w tym zakresie wynika, że konflikt nie może dotyczyć jednego wspólnika czy wspólników posiadających niewielkie udziały w spółce. Wtedy to bowiem zastosowanie ma inny instrument prawny, taki jak powództwo o wykluczenie wspólnika (266 § 1-3 k.s.h.). Sąd Najwyższy w wyroku wskazuje, iż ważna przyczyna rozwiązania spółki istnieje, gdy w szczególnie jaskrawy sposób władze spółki, wykorzystując większość wspólników, pozbawiają jednego wspólnika tak istotnych uprawnień, że dalsze jego uczestnictwo w spółce staje się dla niego bezprzedmiotowe, wystąpienie zaś ze spółki lub zbycie udziału, za cenę odpowiadającą jego wartości, jest niemożliwe, a odzyskanie powyższych uprawnień w innej drodze – nadzwyczaj utrudnione (II CSK 18/09). Warto jednak podkreślić, iż nie zawsze sąd uzna to za wystarczający powód do rozwiązania dobrze prosperującej spółki. Inne przykłady mogą dotyczyć na przykład brak możliwości dokonania wyboru władz spółki, ciągły konflikt między członkami zarządu, stałe wykorzystywania swojej pozycji przez wspólnika większościowego.

Podsumowując, w sytuacji gdy nie ma zgody na rozwiązanie spółki w wysokości minimum 2/3 głosów, wspólnicy czy członkowie zarządu mogą wytoczyć powództwo przed sądem.  Należy wówczas wykazać, że spółka ma zostać rozwiązana albo z powodu niemożności osiągnięcia celu spółki albo z innych ważnych powodów wywołanych stosunkami spółki. Nie jest to wcale łatwe. Powody muszą być naprawdę niebagatelne, ponieważ sąd w swojej decyzji będzie dążył do utrzymania funkcjonowania spółki i jej bytu w obrocie gospodarczym.

Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu uważasz, że może on pomóc innym osobom, mamy prośbę o jego udostępnienie, co na pewno będzie dla nas stanowiło zdecydowaną motywację do dalszego rozwoju tego miejsca…

Więcej na temat spółek kapitałowych, możesz przeczytać pod tymi linkami:

Przekształcenie działalności gospodarczej w spółkę kapitałową – krok po kroku
Uproszczona procedura przekształcenia spółki w inny rodzaj spółki
Spółka kapitałowa jako bezpieczna forma prowadzenia działalności gospodarczej

Spodobał Ci się nasz artykuł? Przeczytaj podobne wpisy