Zastosowanie kar umownych między wspólnikami w spółce, to ważny element współpracy i zabezpieczenie dla obu stron

Kodeks Spółek Handlowych określa obligatoryjne elementy umowy. Umowa spółki z.o.o. powinna określać m.in.:

  • firmę i siedzibę spółki,
  • przedmiot działalności spółki;
  • wysokość kapitału zakładowego, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział;
  • liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Ustawodawca nie wyklucza także dodatkowych elementów umowy spółki, które warto zawrzeć i które regulowałyby stosunki pomiędzy wspólnikami. Jednym z fakultatywnych postanowień są kary umowne dotyczące wspólników na wypadek ewentualnego sporu, jak również na wypadek niewykonania przez wspólników nałożonych na nich obowiązków oraz zobowiązań w ramach przedmiotowej umowy. Według art. 483 § 1 K.C. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W przypadku spółki możemy zastrzec karę umowną zarówno ramach szkody na rzecz samej Spółki, a także na rzecz wspólnika, który może być narażony na krzywdzące działania pozostałych wspólników. Zatem, kara umowna stanowi pewien rodzaj „odszkodowania umownego” normującego odpowiedzialność wspólnika na wypadek niewykonania obowiązków wobec spółki, działań sprzecznych z jej interesem, a także braku lojalności wobec pozostałych wspólników – może być to szczególnie istotne w przypadku konfliktu pomiędzy wspólnikami.

Ustanawiając kary umowne wspólnicy zobligowani są do dokładnego określenia skonkretyzowanych przypadków, które będą powodem do wypłacenia określonych kar pieniężnych. Aby, kary umowne mogły być dochodzone na podstawie zapisów z umowy powinny być sporządzone przez osoby, które posiadają profesjonalną wiedzę ww. zakresie. Należy podkreślić, że prawnik nie tylko dysponuje wiedzą, ale także doświadczeniem. Co za tym idzie, uwzględni w umowie wszystkie przypadki, jakie potencjalnie mogą rościć wspólnicy w ramach kar umownych. Natomiast, wspólnicy nie zawsze są w stanie przewidzieć wszystkich potencjalnych konfliktów interesów. Samodzielnie sporządzone zapisy w kwestii kar umownych w wielu przypadkach zawierają niejasności. Najczęstszymi błędami jakie wspólnicy określają w przedmiocie kar są błędne konstrukcje zapisów, z których nie można jasno określić m.in.: czy roszczenia mają być wypłacone spółce czy też wspólnikom? czy przedmiotowa kwota jest kwotą brutto czy też netto? Ponadto, wspólnicy często nie są w stanie poprawnie ująć, czy kara ma zostać jednokrotnie naliczona w ramach jednego przewinienia czy też dopuszczają ewentualną kumulacje kwot, a także terminu wymagalności danej kary.

Należy zwrócić uwagę, że pewne kwestie, których nie reguluje umowa spółki można określić w porozumieniu inwestycyjnym. Jest to dokument zawierany w ramach przedmiotu funkcjonowania spółki, strategii jej gospodarki, a także polityki inwestycyjnej. Co ważne, porozumienie inwestycyjne nie podlega ujawieniu w katach rejestrowych zatem, wspólnicy mogą określić wszystkie kwestie spółki nawet w bardzo szczegółowy sposób. Więcej pisaliśmy o tym tutaj: https://dowlegal.pl/spory-wspolnikow-spolek/

„Należy zwrócić uwagę, że pewne kwestie, których nie reguluje umowa spółki można określić w porozumieniu inwestycyjnym”

Czy warto uwzględnić w umowie Spółki kary umowne na rzecz wspólników?

Kary umowne niewątpliwie w dużym stopniu chronią przed wspomnianymi już szkodliwymi skutkami działań wspólników, które są sprzeczne z interesem spółki. Działania na niekorzyść są niejednokrotnie pokłosiem konfliktów interesów wspólników, występujących w ramach odmienności zdań. Również wszelkie konflikty personalne mogą wpłynąć na podejmowanie przez wspólników większościowych uchwał krzywdzących, szczególnie wobec wspólników dysponujących mniejszą ilością głosów.

Zasada lojalności zawarta w K.S.H.

Kary umowne mogą zabezpieczyć również na wypadek naruszenia zasady lojalności zawartej w art. 3 Kodeksu spółek handlowych przepis ten mówi, że przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Przykładem naruszenia powyższej zasady jest próba wyłączenia wspólnika i umorzenia udziałów bez ważnego powodu. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 15 października 2014 r. (sygn. akt I ACa 560/14) sąd orzekł, że pozbawienie prawa do dywidendy, na skutek wieloletniej polityki wspólnika większościowego naruszającej w dłuższym okresie równowagę pomiędzy interesami spółki i prawami wspólników mniejszościowych, należy uznać za sprzeczne z zasadą lojalności, rozumianą jako obowiązek poszanowania słusznych interesów korporacyjnych tych wspólników.

Kara umowna jest środkiem silnie gwarantującym zachowanie swoich praw jako wspólnika w spółce. Niejednokrotnie wpływa na zachowanie lojalności pomiędzy wspólnikami oraz jest skutecznym środkiem przyczyniającym się do zażegnania konfliktów interesów na poziomie spółki, bez konieczności dochodzenia swoich roszczeń w sądzie.

Kara umowna, a żądanie odszkodowania na zasadach ogólnych

W przypadku działania wspólników sprzecznego z postanowieniami określonymi w umowie spółki, poszkodowani wspólnicy mogą dochodzić swoich roszczeń na podstawie kary umownej (o ile takie postanowienie zastrzegli w ramach umowy). Jeśli umowa spółki nie przewiduje sankcji za przekroczenie postanowień umowy, niektóre dochodzenia naruszeń mogą stać się nadmiernie uciążliwe z punktu widzenia prawa, a nawet niemożliwe. Kary umowne mogę być stosowane w szczególności:

  • pojawienia się problemu z wyegzekwowaniem zapisów umownych;
  • w ramach zaniechania bądź też przekroczenia obowiązków wspólnika zawartych w umowie np.: próby wyłączenia wspólnika, wszelkie próby pominięcia prawa pierwszeństwa w ramach podwyższenia kapitału, a także w szczególnych wypadkach pozbawienie wspólnika prawa do dywidendy.
  • w przypadku, gdy wspólnik nie dotrzymał warunków świadczenia, a powstała szkoda przekracza wartość kary umownej.

„Jeśli umowa spółki nie przewiduje sankcji za przekroczenie postanowień umowy, niektóre dochodzenia naruszeń mogą stać się nadmiernie uciążliwe z punktu widzenia prawa, a nawet niemożliwe”

Ponadto, zastrzeżenie kar umownych nie wyklucza dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Należy jednak pamiętać, że prawo przewiduje wyjątkowe sytuacje:

  • Jeśli szkoda wspólnika przewyższa kwotę kary zastrzeżonej w umowie spółki.
  • Możliwość dochodzenia roszczenia na zasadach ogólnych zostanie określona w umowie.

Zastrzeżenie kar umownych pomiędzy wspólnikami jest w pewnym rodzajem „dodatkowej gwarancji” poprawności ich w ramach stosunków. Wspólnik (zastrzegający) określa sumę pieniężną (stanowiącą swego rodzaju rekompensatę), na wypadek niewywiązania się z obowiązków czy też ich naruszenia przez pozostałych wspólników.

Na każdym etapie funkcjonowania spółki może dojść do konfliktu interesów wspólników, zastrzeżenie kary umownej niewątpliwie wzmacnia zasadę lojalności pomiędzy wspólnikami.

Mamy za sobą dziesiątki skonstruowane dziesiątki umów, które stworzyliśmy na potrzeby wspólników spółek zarówno w Warszawie, jak również w innych województwach. Prowadzimy pomoc prawną w całej Polsce.

Wiemy wszystko na temat zabezpieczania się przed sporami wspólników, a kiedy taki konflikt nastanie, mamy ogromne doświadczenie w zakresie rozwiązywania konfliktów.

Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu uważasz, że może on pomóc innym osobom, mamy prośbę o jego udostępnienie, co na pewno będzie dla nas stanowiło zdecydowaną motywację do dalszego rozwoju tego miejsca…

Spodobał Ci się nasz artykuł? Przeczytaj podobne wpisy

Rafał Olejnik

Rafał Olejnik

Adwokat, Partner zarządzający kancelarią Dowlegal. Wieloletni praktyk. Doradca zarządów wielu spółek, w tym spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych. Pasjonat ochrony interesów członków zarządu (czasem jednak stający po drugiej stronie) oraz właścicieli działalności gospodarczych, który stoi na stanowisku, że priorytetem dla każdego przedsiębiorcy powinna być konieczność ochrony tak interesu spółki, którą zarządza, jak też, a może przede wszystkim, interesu osobistego.