Kiedy mówimy o wizerunku, powinniśmy na wizerunek spoglądać wielopłaszczyznowo, albowiem prawo do wizerunku jest niezbywalnym i bardzo ważnym prawem każdego obywatela i naruszenie prawa do wizerunku może powodować wiele perturbacji prawnych. Zdecydowanie jest to istotne w czasach, kiedy telefon, zdjęcia i nagrania z telefonu towarzyszą nam często na wielu imprezach towarzyskich, co potem znajduje odzwierciedlenie w mediach społecznościowych. 

Bardzo często obserwujemy u naszych klientów dosyć liberalny stosunek do wykorzystania wizerunku. Najbardziej oczywistym przykładem wykorzystania wizerunku w sieci są sytuacje:

  • albo prywatne – udostępniam zdjęcie kolegi, koleżanki w różnych sytuacjach życiowych i nie pytam o zgodę,
  • albo zawodowe – współpracuję z określoną osobą (klient w trakcie imprezy firmowej), mam dobre relacje, udostępniam materiał w mediach społecznościowych, 

Czy w powyższych sytuacjach mamy świadomość, że udostępnienie czyjegoś wizerunku bez uzgodnienia z zainteresowanym może wyrządzić szkodę tej właśnie osobie? W codziennym życiu działamy z użyciem automatycznych zachowań – zdjęcie/wideo nagrane, wrzucone do sieci… Artykułem tym, chciałbym wyjaśnić, dlaczego takie zachowanie może przynieść udostępniającemu negatywne skutki. 

Nie bez znaczenia pozostają kolejne przepisy z kodeksów, ustaw, które definiują zarówno pojęcie wizerunku, jak również sytuacje, w których wizerunek może być wykorzystany lub nie może być wykorzystany oraz sankcje grożące w przypadku wykorzystania wizerunku bez pozwolenia osoby, której wizerunek jest udostępniany. 

Pamiętajmy, że wizerunek pojmowany jest jako dobro osobiste człowieka. 

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności wizerunek (…) pozostają pod ochroną prawa cywilnego

Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego, „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego”, natomiast godnie z art. 24 Kodeksu cywilnego, „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie, może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”. 

Ten, czyje dobro osobiste zostało naruszone, może żądać zaniechania takiego działania, jak również może żądać zadośćuczynienia

Jak zatem możemy zaobserwować, wykorzystując bezprawnie wizerunek osoby trzeciej, bez jej zgody (brak milczenia w określonym czasie nie może być poczytywany jako zgodna na wykorzystanie wizerunku), narażamy się na odpowiedzialność pieniężną – kwota zadośćuczynienia lub konieczność zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. 

Pamiętajmy, że fakt, iż aktualnie jesteśmy w dobrych relacjach z osobą trzecią, klientem, nie przesądza jeszcze o możliwości wykorzystania wizerunku tej osoby bez jej wyraźnej (nie dorozumianej) zgody, zatem jeżeli istnieje potrzeba faktycznego wykorzystania wizerunku, powinniśmy dysponować oświadczeniem zainteresowanej osoby o wyrażeniu zgody na wykorzystanie wizerunku, najlepiej z określeniem w jakich miejscach w Internecie taki wizerunek mógłby zostać wykorzystany. 

Ponownie ustawodawca, tym razem w ustawie o Prawie autorskim i prawach pokrewnych, dokładnie w art. 78, wspomina, że „Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia, może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jej skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny”. 

Ustawa o ochronie praw autorskich wyraźnie definiuje, iż rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia!

Zgodnie z art. 81 ustawy o ochronie praw autorskich i prawach pokrewnych, 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Jednocześnie ten sam artykuł wspomina, iż zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Bez zgody osoby trzeciej możesz wykorzystać/upublicznić wizerunek osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek zarejestrowano w związku z funkcjami, które ta osoba pełni

Rozróżniamy również inny, stosunkowo nowy (sprecyzowany przez ustawodawcę) sposób rejestrowania i publikacji wizerunku, społecznie traktowany jako zachowanie patologiczne, mianowicie nagrywanie wizerunku osoby nagiej lub półnagiej. Zachowanie to sankcjonowane jest tym razem w kodeksie karnym– dokładnie w art. 191a Kodeksu karnego – „kto utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, używając w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu, albo wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody rozpowszechnia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, przy czym ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Zgoda na wykorzystanie wizerunku musi być wyrażona w sposób konkretny (nie dorozumiany), najlepiej w formie pisemnej.

Podsumowując, ustawodawca na gruncie prawa polskiego i europejskiego zapewnia ochronę wizerunku, wprowadzając ściśle określone sankcje wynikające z prawa cywilnego, prawa autorskiego oraz prawa karnego. Każdorazowo zatem, jeżeli potrzebujemy wykorzystać wizerunek określonej osoby i nie jest to wizerunek osoby powszechnie znanej (w związku z pełnieniem funkcji publicznych) lub wizerunek osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, zmuszeni jesteśmy pozyskać konkretną (nie dorozumianą), najlepiej w formie pisemnej, zgodę na rozpowszechnienie wizerunku w sieci. Każde inne działanie będzie obarczone sankcjami. 

Przykładowa treść oświadczenia wyrażającego zgodę na rozpowszechnienie wizerunku znajduje się tutaj. 

https://dowlegal.pl/wp-content/uploads/2022/09/Przykladowy-wzor-oswiadczenia-wizerunek.docx

Spodobał Ci się nasz artykuł? Przeczytaj podobne wpisy

Rafał Olejnik

Rafał Olejnik

Adwokat, Partner zarządzający kancelarią Dowlegal. Wieloletni praktyk. Doradca zarządów wielu spółek, w tym spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych. Pasjonat ochrony interesów członków zarządu (czasem jednak stający po drugiej stronie) oraz właścicieli działalności gospodarczych, który stoi na stanowisku, że priorytetem dla każdego przedsiębiorcy powinna być konieczność ochrony tak interesu spółki, którą zarządza, jak też, a może przede wszystkim, interesu osobistego.